TARİHTEN GÜNÜMÜZE PANAYIRLAR
Prof. Dr. Vedat ÇALIŞKAN
Panayırlar, dünya ticaret tarihinin en köklü ve en renkli buluşları arasında yer alır. Alışveriş için yılın belirli zamanlarında geniş çevrelerden alıcı ve satıcıları bir araya toplayan panayırlar, eğlence ve sosyal fonksiyonlarının da katkısıyla, ticaret tarihinin uzun ömürlü yapıları olmuştur. Orta Çağda Avrupa da ve Selçuklu ülkesinde büyük şöhret elde eden uluslararası panayırlar, Osmanlı topraklarında ise 18. yüzyıldan itibaren yaygınlaşmıştır. Panayırlar çerçevesinde birikerek oluşan panayır kültürü, Cumhuriyet dönemini de taşınarak günümüze değin ulaşmıştır.
Yakın bir geçmişe kadar kurulduğu yörelerde adeta bir miladı temsil eden panayırlar, bir dönemin alışveriş ve eğlence kültürüne damgasını vurmuş organizasyonlardır. Zamanla alışveriş olanaklarının yaygınlaşması, eğlence kültürünün de değişmesiyle panayırlar için bir dönüşüm süreci başlamıştır. Bu süreçte bazı panayırlar fuar ve festivallere dönüşürken, bazıları iz bırakmadan ortadan kalkmış; az sayıda örnek ise fazla değişime uğramadan günümüze değin ulaşabilmiştir.
Her şeye rağmen, yüzlerce yıllık geçmişe sahip panayırlar günümüze değin ulaşma başarısı göstermiştir. Nitekim panayır mevsimi geldiğinde rengarenk görünümleri, neşesi ve uğultusuyla panayırlar, Anadolu da her yıl yeniden belirmektedir. Anadolu ticaret ve kültür tarihinin bu renkli bir mirasları, yöresel kültürlerin enerjisi eşliğinde, sadık panayır ziyaretçileri ve gezgin satıcılarıyla birlikte, küreselleşmenin kültürel açıdan aynılaştırıcı etkisine adeta meydan okuyarak geleceğe yolculuğunu sürdürmektedir.
Bu kitap bir yandan panayırların geçmişine ve bugününe ışık tutarken, diğer yandan panayırların renkli dünyasına yakından bakmak için okurları tarihsel bir coğrafya içinde yolculuğa davet ediyor.
Çalışkan, V. (2024)Tarihten Günümüze Panayırlar, Ankara: TİAV Yayınları.