Mustafa Kemal Paşa olmasaydı, Milli Mücadele yapılabilir miydi?
Bana kalsa, hayır!
Kazım Karabekir Paşa olmasaydı, Milli Mücadele yapılabilir miydi?
Bana kalsa, yine hayır!
Rauf Orbay olmasaydı, Milli Mücadele başarılabilir miydi?
Bana kalsa, yine hayır!

Ama Rafet Paşa olmasa, İsmet Paşa olmasa, hatta Ali Fuat Paşa olmasa, -bana kalsa- yine Milli Mücadele olabilir, başarılabilir, bu değerli askerlerin yerini başka değerli askerler doldurabilirlerdi!

İşte bu, olmazsa olmaz, nitelikli Rauf Orbay’ın hatıraları…

Zaten okuyacaksınız; adamın hayatı destan! Adamın hayatı, dramla dolu bir serüven! Siz, ne söyleyebilirsiniz? Gerçekten bir Cehennem Değirmeninde öğütülmüş.

Fakat Rauf Orbay, bir İstanbul efendisi! Bir Hamidiye Süvarisi... Yaptıkları ile övünmez, yapamadıkları ile yerinir! Çerkes Ethem’i Milli Mücadeleye sokanın Rauf Orbay olduğunu, bugün kaç kişi bilir? Rauf Orbay’ın, Ege’deki Kuşçubaşı Eşref’in çiftliğine giderek, orada gömülü silahlarla, gömülü altınları Mustafa Kemal Paşa’ya getirip teslim ettiğini, nerede okudunuz? Ama Lozan müzakeresi sırasında Hükümetin kararlarına kulak asmayan İsmet Paşa ile geçinemediğini, bu yüzden Başbakanlıktan çekildiğini, Nutuk’ta bile bulabilirsiniz!

Hamidiye süvarisi kahramanı Rauf Orbay’ın, Mondros Mütarekesini Osmanlı adına imzalamak zorunda kalan Rauf Orbay’ın, Millî Mücadelenin belkemiği Rauf Orbay’ın; Polis gözetiminde yaşarken bile devletinin aleyhinde konuşmayan Rauf Orbay’ın hatıraları.

İsmet Bozdağ