Türkçülüğün Esasları, Türkiye Cumhuriyeti`nin kuruluş yıllarında Türk kimliğini şekillendiren en önemli eserlerdendir. Türk milliyetçiliği düşüncesini sistematik olarak ele alan bu kitap, Osmanlı`nın yıkılışının ardından Türkiye`nin kimlik arayışına rehberlik etmeyi amaçlar. Gökalp, bu eserle Türk milletinin yeniden inşası için kültürel, sosyal ve politik bir temel oluşturur ve Türk kimliğini modern dünya ile uyumlu hale getirmeyi önerir.
Ziya Gökalp Türkçülüğü; dil, kültür, ahlak, tarih, ekonomi, hukuk ve siyaset gibi birçok boyutta ele alır. Türkçülük düşüncesini Osmanlıcılık ve İslamcılık akımlarından ayırarak özgün bir kimlik yaratma süreci olarak tanımlar. Kitapta "hars" ve "medeniyet" kavramlarını da titizlikle ayırır; kültürün milli, medeniyetin ise evrensel bir kavram olduğunu savunur.
Türkçülüğün Esasları, Türk dilinin sadeleşmesi ve halk tarafından anlaşılabilir olması gerektiği gibi konulara da yer verirken Cumhuriyet`in ilk yıllarında kültür politikaların temelini oluşturmuştur. Bu eseri, Türk kimliğinin modern dünyada nasıl yer alacağına dair temel ilkeleri sunmuştur.