Merâga Gözlemevi’nin kurucusuNasirüddin-i Tûsî`nin Risâle-i Sî Fasl (Otuz Bölümlük Risale) adıyla meşhur olan el-Muhtasar fî İlm el-Tencîm ve Marifet el-Takvîm adlı eseri ilm-i nücum alanında yazılmış temel eserlerden biridir. Bu eser, şair ve âlim Ahmed-i Dâi tarafından Tercüme-i Sî Fasl fi`t Taḳvîm adıyla Osmanlı Türkçesine çevrilmiştir. Bu çevirinin öne çıkan özelliği, Ortaçağ astronomisindeki terimlerin Türkçe karşılıklarının verilmesidir. Ahmed-i Dâî’nin verdiği bu Türkçe karşılıklar, Osmanlı âlimleri tarafından yüzyıllar boyunca kullanılmıştır. Ahmed-i Dâî, çevirisinin başında bu eseri Türkçeye tercüme etmedeki amacının yeni başlayanlar içineseri anlaşılır kılmak ve kolaylıkla yararlanmalarını sağlamak olduğunu açık bir biçimde belirtir. Ahmed-i Dâî bu amacına uygun olarak ebced rakamları (harf rakamları); Hicrî, Rûmî, İranî ve Celâlî takvimleri; gezegenler, burçlar ve saat türleri gibi astronomi konularıyla bazı astroloji konularını oldukça yalın bir dil ile Farsçadan Türkçeye aktarmıştır.

Bu kitapta, eserin kapsamlı ve sağlam bir metnini oluşturmak için eserin iki nüshası üzerinden yapılan çeviriyazısı, metnin günümüz Türkçesi’ne aktarımı,metnin gramatikal dizini üzerinde hazırlanmış sözlüğü, metinde yer alan astronomi/astroloji kavramları için ayrıca hazırlanmış müstakil bir sözlükçe ve eserin kullanılan nüshalarının tıpkıbasımları yer almaktadır.

Bir astronomi tarihçisi olarak bu alanda çalışmanın en güç kısmının terimler olduğunu belirtmem gerekir. Bu bağlamda elinizdeki bu eser hem Osmanlı bilim ve astronomi dünyasına ışık tutacak hem de bu alanda çalışacak olanlara rehberlik edecektir.

Prof. Dr. Yavuz Unat