Açıl susam, açıl! İşte kralların hazinelerini açan ve kraliçelerin bahçelerine götüren sihirli formül! Proust ve daha pek çok yazarın hayran olduğu John Ruskin’in düşüncesinde ve onun ince ve zarif üslubuyla: Susam ve Zambaklar...

Ne okumalı, nasıl okumalı ve neden okumalı? Hayatta şu veya bu mevkiyi sağlayacak ve insanlara sadece bilmediklerini öğreten bir eğitimle kendisini bir yığından farksız hale getiren bir ulus devam edemez. Zamanın ihtiyaçlarına uygun öğretimin yanında iyi düzenlenmiş ve yönetilmiş bir ahlâki eğitim ve iyi seçilmiş eserleri okumak, ne derece mükemmel bir şekilde gerçekleşirse insanlar arasında varolabilecek krallıkların en mükemmeline de böylece ulaşılmış olur. İşte bu, hayatta büyük olmak demektir. Hayatın süslü, debdebeli taraflarında değil de, hayatın ta kendisinde ilerlemek, gerçek manada *Ha­yatta ilerlemek*tir.

Ve zambaklar… yani eğer kadınlar, iyilikle, tatlılıkla, hoşluk ve zariflikle muhteşem bir şekilde güçlü olmanın önemini anlamış ve bu güçlerini gerektiği şekilde kullanmayı öğrenmişlerse, bu derece güzel ve iyi, bu kadar yumuşak bir gücün sağlamış olduğu hoşluk ve düzen, iyi bir eğitim, faydalı ve seçkin eserlerle birlikte yüce kalpli, âlicenap insanların birarada yaşayacağı büyük milletlerin de önünü açacak demektir.