İslam’ın üç kara deliği: 1- Vicdan yerine, Tanrı ve metin (Kur’an). 2- Özgür irade yerine, *kader*. 3- Nedensellik yerine, *mucize (keramet, sihir, tılsım, simya, dua)*

Kur’an, geçmişe doğru evrenselci bir hakikat anlatısı (kıssalar); ğayb (mavera-metafizik) konularında müteşabih/metaforik bir dil; ahlak konularında *tümeller* ve *temsiller* yolu ile bir tavsiye; canlı muhataplarının politik, hukuki ve iktisadi sorunlarının acil/pratik bir çözümü; ortaya konan çabanın toplamından da geleceğe dönük bir taşınma talebi-umudu ve beklentisidir.

İnsanların doğuştan veya yaşadıkları coğrafyadan (doğadan) kaynaklanan ekonomik-siyasi mağduriyetleri ve maduniyetlerini (mustazaf) gidermek (adalet-merhamet), dinin/denenmenin (İslam) yarısıdır. Diğer yarısı da iman/şükrandır. Siyaset ve ekonomiyi salt güç istenci/rekabet ve sınırsız üretim ve sınırsız tüketim (israf-kapitalizm) olarak kodlamak, insanın hayvanlığı veya şeytanlığıdır.