Her toplumsal yapıda ve kültürel dokuda bulunabilecek türden aksaklıklar ve zaaflar, hiç kuşkusuz Müslüman geleneğinde de bulunmaktaydı. Ne ki, bunların Müslümanlar tarafından fark edilebilmeleri için sistemin, tarihsel ve toplumsal ritminin bozulmasını beklemek gerekiyordu. Toplumsal ve tarihsel ritim bozulunca, ona anlam veren dünya görüşü de kaçınılmaz biçimde teklemeye ve hata vermeye başlayacaktır. Bünye güçlü olduğunda, bedendeki mikroplar hastalıklara yol açamamaktadırlar. Buna karşılık, hastalık, ona yol açan virüsün varlığının yanında, bedenin de zayıfladığının ve direncinin azaldığının bir göstergesidir.

Bu, dinsel ve entelektüel kesimin artık, yeterince bilgi üretemedikleri ve gelişmelere ayak uyduramadıkları anlamına gelir. Eğer dinsel düşüncenin ve onun rasyonel temellendirmesini yapmaya çalışan ilimlerin itibar kaybetmeleri sorunundan söz ediyorsak, bu sonuca yol açan sosyal ve kültürel gelişmelerin neler olduğunu da sormak zorundayız.