Gurbet nerde başlar ve nerde biter? İki taraflı mübadillerin buna vereceği tek bir cevap vardır. Gurbet yerinden yurdundan ayrılmadan, için için yakmaya başlar.

O *Son Patika* ya gelindiğinde, yanardağ gibi patlar. Ve bu yangın hiçbir zaman bitmez. Mübadiller için gurbet, asırlar geçse de devam eder. O yangınla tutuşan sevdalar sönmez, eş, dost, konu komşu ayrılıklarında sönmez, topraklarının mis kokusunda, hayvancıklarının anılarında sönmez.
Hatta Rodop Dağlarının eteklerindeki köylere, kendileri çıkmadan yerleştirilmiş olan Rum göçmenlerin yüreklerinde sönmez. Mübadele adı verilen çift taraflı göç faciasının, sönmeye yüz tutmuş alevlerinin yakıcılığını, *Son Patika* size bir kez daha hatırlatacaktır.

Sabriye Cemboluk