Saraya yakın çevrelerin kışkırtmaları sonucu giriştiği düelloda henüz 27 yaşında hayata veda eden, Rus devrimci romantizminin önde gelen temsilcilerinden Mihail Yuryeviç Lermontov (1814-1841), Rusya’da çar rejiminin ağır baskı ve şiddet politikalarının acımasızca sürdürüldüğü bir dönemde ürünlerini verdi.

Özgürlüğün Son Oğlu’nda şairin yarım bıraktıkları hariç 20 poema yer alıyor. 

Rus edebiyatında o döneme kadar devrimci romantizmin en seçkin örneklerinden biri kabul edilen Mtsıri’de özgürlük ve yurt sevgisi; İblis’te yalnız kalmaya mahkûm insanın trajedisi; İsmail Bey, Özgürlüğün Son Oğlu ve Litvan Kızı’ında yiğitlik ve kahramanlık, Boyar Orşa ve Günah Çıkarma’da sosyal adaletsizliğe, köleliğe, kilisenin katı yasalarına karşı açık bir protesto; Çar İvan Vasilyeviç ile Genç Muhafızı ve Yiğit Tacir Kalaşnikov’un Şarkısı’nda yiğitlik, hak, onur temaları işlenmiştir. Kanlı, Hacı Abrek, Bastunci Aulu, Kaçak Lermontov’un çocukluğunda dinlediği halk şarkılarından, masallardan, Kafkasya’da sürgündeyken edindiği izlenimlerden ve gerçek olaylardan esinlenirken, Culio, Korsan ve Ölüm Meleği kentin ağır yaşam koşullarından bunalıp kurtuluşu doğaya kaçışta bulan Rus gezginini yansıtır. Rus taşra yaşamının neşeli ve nükteli bir dille anlatıldığı Tambov Haznedarının Karısı, Saşka ve Çocuklar İçin Masal da Lermontov’un gerçekçiliğe yönelişinin örnekleridir.

“Lermontov uzun yaşasaydı, bizler halkın gerçeğini kabullenmiş, belki de halkın acıları için ağıtlar yakan, halkın gerçek savunucusu büyük bir ozana sahip olurduk…”

- Dostoyevski, Bir Yazarın Günlüğü’nden