Şehir tarihlerinin birer birer yazılması ile bir araya gelecek parçaların ışığında Osmanlı Devleti tarihi daha sağlıklı irdelenebilecektir. Anadolu’nun ortasında tarihin ilk dönemlerine ait kalıntıların halen ayakta durduğu bir vilayet Çorum. Şehrin Osmanlı öncesi devri yeterince bilinmemesine rağmen Çorum yöresinin tarihi antik dönemlere kadar iner. İdari teşkilatlanmasına baktığımızda genellikle sancak olarak karşımıza çıkan Çorum, Kaza olarak yer aldığı sürecin sonunda tekrar sancak statüsüne bildik bir nedenle kavuşacaktır. Anadolu’nun her yerinde olduğu gibi burada yaşayan Ermenilerde giriştikleri ayrılıkçı hareketleri neticesi bölge insanına oldukça fazla zarar vermişlerdir. Devlet Çorum’u tekrar sancak statüsüne yükselterek, mücadeleyi etkinleştirmek ve asayişi temin etmek isteyecektir. Kafkasya’dan özellikle XIX. yüzyılda yoğunlaşan göçlerin bölgede yarattığı değişim, muhacirlerin ve bölge halkının karşılaştığı sorunlar üzerinde durulmuştur. Zaman zaman muhacirlerin asilerle birlik olduğu ya da bunlardan gördükleri rahatsızlıklar ifade edilmiştir. Çorum, özellikle XVI. Yüzyılda meydana gelen celali isyanlarından nasibini almış, bu çalkantıları tamamıyla hissetmiş bir şehirdir. Şahkulu Ayaklan¬ması, Osmancık’ta başlayan Tarık adlı bir öğrencinin yönettiği suhte bölüğü isyanı, Canfedaoğlu isyanı ve Karayazıcı isyanları sadece bazıları bunlardan. Dahası Levendlerin, sekbanların, bölgede görev yapan devletin resmi memurlarının halka yaptıkları zulümler… Bunlar karşısında devletin ve bölge halkının tavırlarını özellikle işlenmeye çalışıldı.