Türkiye’de dinî hareketler iki noktada açık bir şekilde kendini gösterdi. Önce Rumeli’de BEKTAŞİLİK’le, daha sonra Anadolu’da RAFIZİLİK’le…
Bektaşilik, Osmanlı idaresinde tasvip gördü ve hatta babaları kutsandı ve yüceltildi. Fakat Rafızilik, Acem düşmanlığıyla bir görüldüğü için, yayılmasına hiçbir zaman meydan verilmedi ve daima kanla ve ateşle bastırıldı.
1558 yılından sonra Anadolu’da meydana gelen dinî hareketlere, İran nüfuzuna engel olmak için Doğu Anadolu’da alınan önlemlere, dini alet edenleri ezmek için yapılan cezalara dair Âl-i Osman tarihlerinde hiçbir malumat yoktur. Bu belgeler, Türkiye tarihinin bu eksiğini tamamlamak için ‘Hazine-i Evrak Mühimme Defterleri’nden çıkarılmıştır. He kadar miktarı az olsa da, imparatorluk zamanındaki devlet adamlarının ‘siyaset ve zihniyet’leri hakkında, inceleme ve araştırma erbabına belgesel bir fikir verebilir sanıyoruz. 
Ahmet Refik