Klasik Edebiyatımızda Sinan Paşa ile başlayan süslü nasir, Nergisi ile zirveye ulaşır. Bu ünlü inşa ustasının nesri, yüzyıllar boyunca ulaşılması güç bir örnek olarak taklit edilmeye çalışılır. Nergisi’nin bu alandaki ünü ve etkisi, 19. yy’ın ikinci yarısına, yani Namık Kemal’in onu şiddetle eleştirmesine kadar devam eder. Uzun cümleleri, zincirleme zincirleme tamlamaları, tanınmayan Arapça ve Farsça kelimeleri seçmesi veya bilinmeyen anlamlarıyla kullanılması; bu kelimelerle, Sebk-i Hindi’yi anımsatan garip mecaz imajlar oluşturması, dilinin anlaşılmasını zorlaştıran unsurlardır. Ancak cümlelerinin sağlam, mükemmel ve dilbilgisi kurallarına uygun olması, bu cümleleri ilk bakışta hissedilmeyen secilerle süslemesi, Türkçe’deki bütün cümle çeşitlerini kullanarak dilin sınırlarını yoklaması onun lehinde kaydedilmesi gereken bir husustur. Arap ve Fars kaynaklı klasik hikâyeler yerine, Osmanlı taşra hayatını yansıtan hikayeleri tercih etmesi, özellikle Nihâlistan’da modern hikayeciliğimizin habercisi denebilecek düzeyde teknikler kullanılması dikkati çekmektedir.

Bu çalışmada, uzun yıllar görmezlikten gelinen bir Osmanlı nesir ustasının en önemli eseri Nihâlistan, modern inceleme teknikleriyle ele alınarak ilin dünyasının dikkatine sunulmuştur.