Muhayyelat, yazarın “Hayal” adını verdiği üç büyük bölümden meydana gelir. Birinci Hayal’de, kadınların vefasız olduğunu düşündüğü için evlenmek istemeyen Kamercan adındaki şehzadenin Çin şahının güzel kızı ile evlenmesi anlatılır. İkinci Hayal’de, Ebu Ali Sina’nın Cevad’ı ilim ve marifet yolunda yetiştirmesi hikâye edilir. Bu bölümde insan-ı kâmil olmak için sırrı açıklamamak, nefsine hâkim olmak gerektiği vurgulanır. Üçüncü Hayal’de ise tamamen tasavvufi aşk konusu ele alınır. Şeyh İzzeddin Mısır hükümdarı Naci Billah’a, önce mecazi aşkı yaşatır, daha sonra onu hakiki aşka ulaştırır.
Muhayyelat, Aziz Efendi’nin olağanüstü güçler, hurufilik, simya, cifr, büyü, mistik âlem, tılsımlar ve gerçek hayattan aldığı olaylarla kendi hayatından da izler taşıyan farklı bir eserdir. Tanzimat roman ve hikâyesine zemin hazırlayan eserler arasındaki önemi dolayısıyla Türk Klasikleri arasında farklı bir yere sahip olduğu söylenebilir. Türk edebiyatında çağdaş hikâyeciliğe geçişin ilk örneği sayılan Muhayyelat’ı okurlarımızın beğenerek okuyacaklarını umuyoruz.
