Müzik caiz midir? Semanın hükmü nedir? Tütün içmek caiz midir? Afyon ve diğer keyif verici maddeleri kullanmanın hükmü nedir? Hz. Muhammedin anne ve babası imanlı mı ölmüşlerdir? İbn Arabî tekfir edilebilir mi? Firavun`un imanı kabul edilmiş midir? Yezîd`e lanet okumak caiz midir? Bid`at nedir? Kabir ziyaretlerinin dini hükmü nedir? Rüşvet ve hediye arasındaki fark nedir? Hz. Hızır hayatta mıdır?..

Kâtip Çelebi zamanında din adamları bu ve benzeri konularda iki gruba ayrılarak tartışıyor, birbir-lerine acımasızca hücum ediyor, hatta halkı da yanlarına çekerek fitne çıkarıyor, buna da "din ve ilim" diyorlardı. Kavga bir medrese-tekke, müderris-şeyh, molla-derviş boğuşması halini almıştı.

Kâtip Çelebi bu ihtilafları halletmek, ifrat ve tefritte kalanlara itidal yolunu göstermek için Mîzânü`l-Hakk`ı yazmıştır.