Dostoyevski olmasaydı, psikanaliz biraz beklemek zorunda kalacaktı, der Freud. Nietzsche ise onu “kendisinden bir şeyler öğrendiğim tek psikolog” diye anar.
Dünya romanının en büyük örneklerini kendini tüketircesine büyük bir coşkuyla yazan Dostoyevski, hayatından izler taşıyan Kumarbaz’da aynı zamanda kumar tutkusunun bir psikanalizini yapıyor denebilir. Her eserinde ruhunun farklı veçheleriyle hesaplaşan büyük romancı, en çetin hesaplaşmalarından birini Kumarbaz’da Aleksey İvanoviç karakteriyle yapmıştır. Dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen kumarbazların toplandığı Ruletenburg isimli kurgu bir şehirde geçen roman, söylenenlere göre, yazarın borcunu ödeyebilmesi için yirmi dokuz günde yazılmıştır. Aynı zamanda bir Rus gencinin Avrupa’da bir İngiliz ve bir Fransız soylusu ile bir kadın için giriştiği para ve aşk mücadelesini de anlatan roman, bu yönüyle Dostoyevski’nin vazgeçilmez temalarından birini de içerir: Rus-Avrupalı çatışması. Eleştirmenlerin söylediği gibi “Dostoyevski sadece Kumarbaz’ı yazsaydı bile yeter” miydi bilinemez ama şu kesinlikle söylenebilir ki Kumarbaz yazılmasaydı Dostoyevski’nin görkemli külliyatı eksik kalırdı.
Kumarbaz, Nihal Yalaza Taluy’un titiz çevirisiyle Ketebe’de!