İslam Dini’nin birer düşünce okulu sayılan itikadi ve siyasi fırkaları konu edinen İslam Mezhepleri Tarihi disiplini, İslam’da mezheplerin birer din değil, dinin birer yorumu olan beşeri sistemler olduğunu, bu yüzden dinle asla özdeşleştirilemeyeceğini ispat etmek suretiyle mezheplerin birbirlerine düşman birer oluşum ya da düşünce özgürlüğü önünde birer engel değil, İslam’ın belirlediği sınırlar içinde kaldıkları müddetçe, birer zenginlik olduklarını ortaya koyarak önemli ve lüzumlu bir işlev görmektedir.

Müslümanlar arasında farklı fikir, düşünce, anlayış ve dini algılama biçiminden kaynaklanan beşerî nitelikli oluşumlar olarak mezhepler, İslam dininin mensupları için birer alt kimlik ifadeleri olup, doğrudan İslam’ın kendisi değildir. Mezhepler, dinin kişiden kişiye değişen farklı yorum biçimleridir ve asla dinin yerine ikame edilemezler.

Bu eserde Hariciler, Mu’tezile, Şia, Mürcie, Kaderiyye, Cebriyye ve Ehl-i Sünnet Ekolleri’nden Selefiyye, Eş’ariyye ve Maturidiyye gibi İslam düşüncesinin teşekkül sürecinde ortaya çıkan itikadi ve siyasi mezheplerin oluşum süreçleri, öncüleri ve görüşlerine yer verildiği gibi, aşırı yoruma dayalı olarak ortaya çıkan Vehhabilik ve İslam orijinli olmakla beraber sonradan Yahudilik, Hristiyanlık, Zerdüştlük, Mecusilik, Hinduizm ve Maniheizm gibi çeşitli din, kültür ve doktrinlerden farklı düşünceleri bünyesinde bağdaştıran Nusayrilik, Dürzilik, Babilik-Bahailik, Kadiyanilik-Ahmediyye ve Yezidîlik gibi senkretik mezheplerin fikir ve görüşlerine de yer verilmiştir.