‘Osmanlı tarihinde, fi’l-hakika, pek karışık ve ‘adeta nefretle yad edilecek devirler vardır; fakat hiçbiri bu zorbalar idaresine makis değildir. Hüsn-i niyetle başlayan, neticede koca bir devletin izmihlaliyle nihayetlenen bu devir, ‘Osmanlı tarihinin en elim safhasıdır. Hiçbir zamanda ‘Osmanlı milleti, kendi efradı tarafından bu derece zalimane bir gadre uğramamışdır. Hiçbir devirde ‘Osmanlı devleti, dört beş zorbanın şekaveti yüzünden bu mertebe acıklı bir felakete giriftar olmamışdır. Hiçbir vakitde ‘Osmanlı padişahı, etrafında dökülen kanlardan, sönen hanümanlardan bi-haber, geçici bir saltanatın parıltıları içinde, bedbaht milletinin felaketini idrak edemeyerek ecdadının mukaddes mirasını düşmanlara parçalatmamışdır.