Şimdi ne dedik, diyalektik fikrin kendisi değil düzeni, tertibi ve hareketine verilen ad. Bu hareket içinde fikir, üç halde bulunuyor:
a) Bir oluşun bir oluşuma dönüşmesi halinde
b) Bir oluşun bir olumsuzlukla çelişmesi ve karşıtlığı halinde
c) Olumsuzluğun olumsuzlanması halinde.
Bu haliyle diyalektik, bir hüküm çıkarma yöntemi değil, bir idrakin (Hegel’in geist dediği) yolculuğudur, macerasıdır.
İdrak, belirsiz varlıklardan, şübheli kanaatlerden başlayarak, adım adım, basamak basamak, en üstün idraka (Platon’un idea’sı) kadar yol arar. İbda Diyalektiği sözkonusu olduğunda, bu yol arayış ve yolculuk, hangi ilim ve sanat üzerinde olursa olsun, özünde din idrakıdır.
Şu hâlde İbda Diyalektiği, İslâm’dan yeni bir hüküm çıkarmanın değil, İslâm idrakında fikir keşmekeşinden kurtulmanın ve basamak basamak en yüksek şuura ulaşmanın düzeni, yöntemidir. Malûmu meçhûllükten kurtarmanın, İslâmcı düşünceyi en ileri fikir hamlesinde zuhur ettirmenin adıdır.
Yine İbda Diyalektiği, İslâmı, İslâm dışı düşünceler, ideolojiler, felsefeler arasında savunmanın ve üstünlüğünü ortaya koymanın yöntemidir. Ve aynı zamanda da düşünce tarihinde, antitezini bile şifaya tahvil edici bir diyalektik kuvvetiyle, mânâ ve hikmet toplayıcılığıdır. Salih Mirzabeyoğlu bu anlamda İbda Diyalektiğini “hem olumsuzlayıcı, hem de kapsayıcı” diye tarif eder.