Anadolu’nun İslâmlaşma ve aydınlanma sürecinin kahramanları gönül erleri denilen ârifler ve sûfîlerdir. Bu süreç kendilerine vatan edinmek üzere Anadolu’yu hedef gösteren Ahmed Yesevî müridleri ve Alperenler ile başladı. 13. yüzyılda Doğudan; Orta Asya’dan gelen Mevlânâ ve Hacı Bektaş Velî, Batıdan; Endülüs’ten gelen İbn Arabî ve Anadolu’dan yetişen Sadreddin Konevî ve Yûnus ile en büyük temsilcilerini yetiştirdi. Azîz Mahmûd Hüdâyî bu çizgide, XVI. yüzyılda Anadolu’nun bağrından çıkmış bir mânâ ve gönül eridir.

Azîz Mahmûd Hüdâyî, Celvetilik’in kurucusu kabul edilir. Azîz Mahmûd Hüdâyî, medreseden yetişen ilim adamı ve kadılık vasıflarına da haiz bir irfân ehli olarak Celvetilik’in şer’î çizgilere bağlı kalmasına özen göstermiştir. Hüdâyî hassas bir dönemde devlet, toplum ve halk üzerinde etkin bir irfân anlayışı geliştirdi. Bir irfan mektebi olan Celvetilik; İstanbul, Bursa, İzmir, Aksaray ve Balıkesir gibi Anadolu şehir ve kasabalarına, Bosna, Rumeli bölgesi ve Balkanlar’a, Arap toprakları olan Suriye, Mısır ve Cezayir tarafına yayıldı.

Prof. Dr. Hasan Kâmil Yılmaz’ın Celvetilik alanındaki bu titiz çalışması tasavvuf tarihi alanında çalışan akademisyenlere önemli bir kaynak eser olma özelliği taşıyor.