Toplumsal, siyasi ve ekonomik buhranlar, kritik dönemler Arabayev gibi entelektüel aydınlar doğurur. Bu aydınlar da mevzu bahis toplumun bilinçlenmesi, milletleşmesi ve çağdaşlaşması yolunda hizmetler ortaya koyarlar. Arabayev de bu tür özelliğe sahip Türkistan aydınlarından birisidir.İşanaali Arabayev, modern anlamda Kırgızların ilk eğitimcisi olarak Çarlık döneminde ve Sovyet döneminde önemli çalışmalar yapmıştır. Sovyetlerin eğitim politikalarından faydalanarak Kırgızların ilk Sovyet öğretmenlerini yetiştirdiği gibi kültürel faaliyetler ile milli bilinci uyandırmaya çalışmıştır.

Onun çabaları sayesindedir ki Kırgız lehçesi Sovyet dönemini aşarak günümüzdeki seviyesine ulaşmıştır, Aldığı görevleri tamamen Türk toplumunun kültürel gelişimi ve bağımsızlığı yönünde gerçekleştirmeye gayret göstermiştir. Kırgızistan`ın Isıkgöl havzasında bulunan Koçkor`da başlayan Arabayev`in Türkistan Türklerine adanan hayatı, azimli ve kararlı bir şekilde sürdürülen onurlu mücadeleler sonucunda, yine bir Türk ili olan Özbekistan`ın başkenti Taşkent`in soğuk zindanlarında 51 yaşında son bulmuştur.