Di sed salên borî de miletê Kurdistanê hemî rê tecribe kirin da bikare digel dewleta Iraqê di nêv aştî, şirîkatî û wekheviyê de bijît. Hikûmetên Iraqê li hemberî vê yekê heta ko ji wan hat taqeta dewletê xist bin xizmeta şovenîzmê û mezhebcîtiyê de. Wan rêya marjînalîzekirin, erebkirin, jenosîd, rizqbirîn û înkara kurdan da ber xwe. Ji ber vê hindê miletê Kurdistanê piştî ko ji tecribekirina hemî rêyan bêhêvî bû referandum çêkir. Referandumê kûrahiya têgeheştîbûn û baweriya miletê Kurdistanê ya ji bo çareseriyeka modern û aştiyane ya dozeka zehmet ya sed salan nîşan da. Lê belê bersiva dengê meşrû û aştiyane yê milletê Kurdistanê, cardî jî bû zimanê sîlehan, zordarî û eqliyeta şovenîst. Rêya tikîtenê ji bo çareserkirina problemên Iraqê û nehiştina giriftên di nêvbera herêma Kurdistanê û Bexdayê de û rêya tikîtenê ya xwegihandina pêşketin û aştiyê, destjêberdana eqliyeta şovenîst û bijartina kultura hevduqebûlkirinê ye.