Birinci dönemde Aydın, ikinci dönemde Menteşe’den [Muğla] Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde milletvekilliği görevini üstlenen Esat İleri’nin Milli Mücadele yıllarında Aydın ve çevresindeki askeri ve siyasi olaylar ve ilk iki dönem meclisteki tartışmalar, belgeler ve meclis tutanaklarıyla anlatılıyor.
Kitapta önce Esat İleri’nin Gümülcine ve Aydın bölgelerindeki çalışmaları ayrıntılı olarak gösterilirken, Balkanlardan gelen muhacirlerin yaşadıkları sorunlar da Esat İleri’nin gözünden aktarılmıştır. Esat İleri’nin Hilal-i Ahmer Aydın Şubesi Reisliği, “Milli Ordu Fahri Müftüsü” ünvanıyla aldığı görevler ve meclis çatısı altında yaptığı konuşmalar, teklifler ve soru önergeleri de yine bu bölümde belgeleriyle aktarılmıştır.
Kitabın ikinci bölümünde Esat İleri’nin şiir ve risaleleri de tanıtılıyor. Milli Mücadele yıllarında kaleme aldığı yazılarında Esat İleri, işgal yıllarına ait duygu ve düşüncelerini dile getirmişti. Birçok yazısı da dönemin gazetelerinde yayımlanan İleri, 1911-1954 yılları arasında çok sayıda risale kaleme almıştı.

Lozan Antlaşması’na ret oyu verdiği halde ikinci meclise de seçilen Esat İleri, Selin Ezel Çakar’ın bu çalışmasıyla ilk kez bu kitapta siyasi faaliyetleri, yazıları ve edebi yanıyla tam olarak gün ışığına çıkarılıyor.