Makedonya’ya batılı güçlerin müdahaleleri, imparatorlukta Avrupa karşıtlığını daha da derinleştirirken, askeri ve sivil kesimde Müslümanlık vurgusu ön plandaydı. 1908 ihtilâli’ni gerçekleştiren jöntürk hareketinin kaynağında batı karşıtı Müslüman halkın tepkisi ve Manasttr’da örgütlenmiş olan genç subay kadrolarının faaliyetleri vardır. Bölgede örgütlenen ittihat ve Terakki Cemiyeti, Müslümanları ortak bir cephede birleştiriyor, böylece rejime karşı askeri ve sivil güçler ihtilâlci çizgide buluşuyorlardı. Makedonya’daki güçlü Müslüman muhalefetin batı karşıtı niteliğinin üzeri örtülmüştür. Oysa I. Dünya Savaşı, Mütareke, Milli Mücadele dönemlerine damgasını vuran yüksek yoğunluklu Müslümanlık ve Milliyetçilik akımlarının mayalanmasında Makedonya’daki koşulların etkisi büyüktür. Bu bölgede yükselen batı karşıtı ve Müslüman (hatta henüz yönünü tayin etmemiş) milliyetçi dalganın saptırılıp egemenlik sistemi içinde eritilmesi sürecini Abdülhamit’i yüceltme gerekçesi yapmak tarihin karartılmasıdır. Bu konuda ihtilâle açılan süreç ile ittihat ve Terakki’nin sistem tarafından masonizm başta olmak üzere çeşitli kanallardan ehlileştirilmesi olgusu kendi koşulları bağlamında incelenmelidir. 1908 ihtilâli’ni gerçekleştiren genç subay kadrolarının liderlerinden Enver (Paşa) Bey, 23 Temmuz 1908’de Makedonya’nın Tikveş ilçesi hükümet konağı balkonundan hürriyeti Han ettiği gün "hastayı tedavi ettik!" diyordu.